Ахсынньы 9 күнүгэр Сунтаар улууһун үөрэҕин салалтатын торумунан Күүкэй оскуолата тэрийиитинэн «Төрөөбүт тылы сайыннарыыга куолаан ньыманы туттуу” диэн саха тылын уонна литэрэтиирэтин учууталларыгар сэминээр буолан ааста.
Тэрээһин соруга: үөрэнээччигэ төрөөбүт тылы үөрэтиигэ умсулҕаны, тапталы үөскэтиигэ оскуоланан куолаан саҥа ньымалары туттуу опытын тарҕатыы уонна атастаһыы; өрөспүүбүлүкэҕэ буолан ааспыт төрөөбүт тыл, литэрэтиирэ учууталларын сийиэһин түмүктэринэн улууспутугар ыытыллыахтаах үлэни торумнааһын.
Сэминээргэ Сунтаар улууһун 33 учуутала кэлэн, санаа атастаһан, опыттарын үллэстэн, бэрт сэргэх кыттыыны ылла.
Бу дьоро күммүтүн, кэлэн эрэр сылбыт улуус баһылыгын уурааҕынан төрөөбүт тылбыт Сыла диэн биллэриллибитинэн, суолтата өссө үрдээн биэрбитин астына, айхаллыы көрүстүбүт. Айаннаан кэлбит педагогтары учуутал Самсоновтар династияларын аатынан Үөрэҕирии уонна духуобунас киинигэр СӨ үөрэҕин туйгуна, “Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайына, үлэ бэтэрээнэ Николаева Мария Васильевна аантан айхаллаата, арчылаата. Ыалдьыттары киэҥ саалаҕа олордон, көмүлүөккэ аал уоту оттон, наҕыл, холку куолаһынан алгыс түһэрдэ, сахабыт тыла саргыта улаатан, санаа хоту сайда турарыгар тускуну эттэ. Сэминээр кыттыылаахтара, арчыланан, алгыстаах алаадьынан, кырылыыр кымыһынан күндүлэнэн, өйбүт-санаабыт дьэҥкэрдэ, санаабыт сырдаата.
Күүкэй оскуолатын учууталлара төрөөбүт тылы сайыннарыыга оскуолаҕа куолаан ньыманы тутуһан, ситимнээх үлэ барарын билиһиннэрдилэр. Ол курдук саха тылын уонна литэрэтиирэтин үрдүкү категориялаах учуутала Евсеева Ангелина Петровна төрөппүтү, оҕону көҕүлээн, хас биирдии оҕо үтүө өрүттэригэр тирэҕирэн, дьоҕурун уһугуннаран, сайыннаран, араас таһымнаах олимпиадаларга кытыннарыы, тэйиччиттэн олорон үөрэнии кэмигэр оҕону төрөөбүт тылбыт умсулҕаныгар уһуйууга куйаар ситимин туһаныы, “Саха этигэн тыла” өрөспүүбүлүкэтээҕи оҕо төрөөбүт тылынан саҥарар, суруйар дьоҕурун сайыннарар саайты сатабыллаахтык туһаныы тустарынан элбэх туһалаах, сонун өрүттэри арыйда. Дьоҕурдаах оҕолору кытта тиһиликтээх үлэни ыытыыга оскуола бары үлэһиттэрин, дьиэ кэргэттэри, социальнай педагогы кытыннарыыны уонна оҕо бэйэтэ литератураны хасыһан, араас эйгэлэртэн билэн-көрөн, толкуйдаан, саҥа таһымҥа тахсыытын итэҕэтиилээхтик көрдөрдө. Ол курдук, ХИФУ, онтон Уһук Илин таһымнаах олимпиадаларыгар үчүгэй көрдөрүүлээх үөрэнээччитэ Анжелика Егорова аҥаардас учуутал эрэ этиитинэн буолбакка, тус бэйэтин дьулуурунан, баҕатынан бэлэмнэнэрэ, үлэлиирэ – бу саҥалыы үөрэтии үтүө холобура буолар.
Маны бигэргэтэн, 11-с кылаас үөрэнээччитэ Егорова Анжелика саха тылын уонна литературатын олимпиадатыгар бэлэмнэниигэ бэртээхэй маастар-кылаас биэрдэ. Ырытыы араастарын, олимпиадаларга хайдах бэлэмнэнэр үчүгэйин көрдөрбүтүн учууталлар астыннылар. Бэйэтэ өҥнөөх гына оҥостубут таблицаларын тарҕаталаан көрдөрдө. Тылы, этиини ырытыыны олимпиадаҕа хайдах ирдииллэрин быһаара-быһаара суруйан сырдатта. Учууталларга, үөрэнээччигэ сүбэлэри өйдөбүнньүк оҥорбутун тарҕаталаата, Уһук Илин уонна Сибиир үөрэнээччилэрин төрөөбүт тылга олимпиадаларыгар тиэкиһи ырытыыны хайдах суруйбутун ааҕан иһитиннэрдэ уонна түҥэтэлээтэ, төрөөбүт тылы бастаан билии атын тылы баһылыырга тирэх буолар диэн учууталлардыын санаатын үллэһиннэ. 5-ис кылаастан саҕалаан саха тылыгар уонна литературатыгар сыһыаннаах араас таһымнаах күөн күрэстэргэ портфолио оҥостубутун сэминээр кыттыылаахтара сөхтүлэр. Учуутал уонна үөрэнээччи сыралаах үлэлэрэ бу маастар-кылааска толору көһүннэ. Түмүгэ: 2021сыл — саха литературатыгар өрөспүүбүлүкэтээҕи түмүктүүр түһүмэххэ бириистээх миэстэ, 2022сыл — саха тылыгар уонна литературатыгар үөрэнээччилэр Хотугулуу-Илиҥҥи олимпиадаларыгар 2 миэстэ, Уһук Илин уонна Сибиир үөрэнээччилэрин төрөөбүт тылга олимпиадатыгар (138 оҕоттон) 2 миэстэ.
Онон үөрэнээччи маастар-кылааһа учууталлар сэминээрдэригэр ыытыллыбыта үөрэх хаачыстыбатын тупсарыыга көмө быһыытынан саҥа ньыма курдук сыаналаныан сөп.
Оскуола социальнай педагога Львова Сардана Львовна төрөөбүт тылы иҥэриигэ оҕоҕо кыра сааһыттан төрөппүт улахан оруоллааҕын кэпсээтэ. Хас биирдии оҕо ситиһиитэ учуутал төрөппүтү кытта ыкса бииргэ үлэлэһиитигэр кистэнэ сытарын быһаарда. Төрөппүттэр учууталы кытта хайдах сүбэни тутуһан, оҕолорун дьоҕура сайдарыгар үлэ барбытын видеоҕа устан ыыппыттарын сэминээр кыттыылаахтарыгар көрдөрдө.
Оскуола иһинэн үлэлиир «Кустук» пресс-киин үлэтин салайааччы Федорова Олимпиада Андреевна билиһиннэрдэ. Ыйга иккитэ хаһыат таһаараллар эбит. Хаһыат сүрүн соруга: оскуола үлэтин-хамнаһын киэҥ эйгэҕэ (нэһилиэнньэҕэ, улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ) сырдатыы, үөрэнээччилэр айар дьоҕурдарын сайыннарыы, ааҕыыга умсгуйууну үөскэтии. Пресс-киин үлэтэ оҕоҕо төрөөбүт тылы иҥэриигэ улахан суолталааҕа бэлиэтэннэ.
Оскуола бибилэтиэкэрэ Саввинова Ксения Егоровна бибилэтиэкэ оҕо тылын саппааһын байытыыга оруолун, ол туһугар араас өрүттээх үлэ элбэх оҕону хабан ыытылларын көрдөрбүтэ сэминээр кыттыылаахтарыга олус сэҥээрдилэр, бэйэлэригэр эмиэ туһаныах буоллулар.
Герасимова Ираида Михайловна саха тылын, литэрэтиирэтин уонна култууратын учууталларын II сийиэһигэр сылдьан көрбүт-истибит сонун сүүрээннэр, хайысхалар тустарынан иһитиннэрдэ. Маны таһынан алын кылаас учууталларын холбоһуга “Арылы кустук” диэн тохтобулларынан айан-оонньууну презентациялаата. Оҕолорго маннык тэрээһини ыытыы төрөөбүт тылы билиигэ тардыһыыны көбүтэрин сэминээр кыттыылаахтара, бэйэлэрэ оонньоон, сүрдээҕин астыннылар.
Ильина Сааскылаана Альбертовна «Олонхо кэскилэ ыччакка» диэн тиэмэнэн «Олоҥхо дойдутун оҕотобун» сайыҥҥы лааҕыр үлэтин-хамнаһын билиһиннэрдэ. Бу лааҕыр тэриллибитэ хайы-үйэ 17 сыл буолбут, элбэх оҕо олоҥхону баһылаан, айымньылаахтык үлэлииллэр эбит. Учууталлар олоҥхо лааҕырыгар улуус оҕолорун элбэхтик хабан, дьарыктыахха диэн этии киллэрдилэр.
Төгүрүк остуолга учууталлар бэйэ-бэйэлэригэр сүбэ-ама бэрсэн, бэйэлэрин опыттарын атастаһан, санаа үллэстэн, инникитин төрөөбүт тылы сайыннарыыга куолаан үлэлииргэ сыал-сорук туруоруннулар. Маны тэҥэ Бордоҥ орто оскуолатын учуутала Павлова Сусанна Николаевна оскуолатын үбүлүөйүгэр тахсыбыт “Ситиһии суолун тобулан” диэн кинигэни оскуола бибилэтиэкэтигэр бэлэх уунна. Элгээйи орто оскуолатын саха тылын учуутала Павлова Людмила Николаевна Украинаҕа спецоперацияҕа сылдьар 2 уолаттарбыт оҕолоругар “Кэскил” хаһыакка сурутууга сэминээр кыттыылаахтарыттан көмө оҥорорго этии киллэрбитин бары өйөөтүлэр.
Маны тэҥэ сийиэскэ туруоруллубут сытыы кыһалҕаларга, санааларга, түмсүү ылыллыбыт резолюцияҕа санааны атастаһыы буолла, улууспутугар тылбытын сөргүтэргэ, байытарга, эйгэни кэҥэтэргэ араас хабааннаах элбэх этиилэр киирдилэр.
Оскуола дириэктэрэ Алексеев Егор Иванович төрөөбүт тылы сайыннарыыга бары турунан үлэлииргэ ыҥырда. Сэминээрбит үрдүк таһымҥа ыытыллыбыта бэлиэтэннэ, опыттарын үллэстибит учууталларга Туоһу суруктар, дириэктэргэ уонна оскуола кэллэктиибигэр, Евсеева Ангелина Петровнаҕа, үөрэнээччитэ Егорова Анжеликаҕа үөрэх салалтатын Махтал Суруктара туттарылыннылар.
Сэминээр кыттыылаахтарын, улууспут бары оскуолаларын төрөөбүт тылбыт, литэрэтиирэбит, төрүт култуура үөрэтээччилэрин ааттарыттан Сунтаарбыт улууһугар төрөөбүт тылбыт Сыла кэлэн эрэрин санатан туран, бары оскуола кэллэктииптэрэ, төрөппүттэр, нэһилиэнньэ бары араҥалара, бары бүттүүн турунан, тылбыт тыыннаах, оҕолорбут кэскиллээх, саха норуота сайдыылаах, бигэ тирэхтээх буоларын туһугар күүспүтүн түмэн, үлэлиэххэ-хамсыахха, ситиһиилэниэххэ, тус бэйбит дьиэбит кэргэниттэн саҕалыахха диэн ыҥырабыт!
Татьяна Жиркова, үөрэх салалтатын үлэһитэ.
