Ааһан эрэр 2021 сылбыт биир бэлиэ өйдөбүлэ – Сахабыт өрөспүүбулукэтигэр төрүт оскуолаларбытын саҥардан сайыннарыы Кэнсиэпсийэтэ олоххо киириитэ бигэргэммитэ 30 сылын туолбута. Бу докумуон үлэҕэ ессе киириэн инниттэн (1989 с.) Элгээйи алын кылаастаах оскуолатыгар дириэктэр Павлов Клим Васильевич, солбуйааччыта Никифоров Лука Григорьевич маҥнайгы сахалыы тыыннаах автордыы оскуоланы тэрийбиттэрин суолтата дьыл-кэм аастаҕын аайы эбии дириҥээн иһэр.
Оскуола үөрэтээччилэрэ, уһуйааччылара, санааларын холбоон, оҕолору сахалыы санаанан кынаттаан, төрүт тылбытын, үгэстэрбитин, өбүгэлэрбит умнулла сыспыт оонньууларын, фольклор араас көрүҥнэрин, сиэри-туому тилиннэрэн, саҥалыы үлэ тиһилигин олоххо киллэрбиттэрэ. Манна үлэлээбиттэрэ тойуксут уонна дэгиттэр талааннаах, төрөөбүт тыл үөрэхтээх, тойуксут, алгысчыт Егор Михайлович Николаев; поэт, төрөөбүт тыл учуутала Аким Андреевич Кондратьев (хомуска охсууга уһуйбута); «Сиэр-туом» программатын, дьарыктаныыларын айан үөрэппит Евдокия Ивановна Ким; музыкаҕа, ырыаҕа — Ариан Андреевич Кондратьев; саахымакка — Лука Григорьевич Никифоров; «Эт-хаан өттүнэн чэгиэн-чэбдик буолуу» — Клим Васильевич Паавлов; нуучча тылыгар алын кылаастарга Нина Васильевна Николаева, алын кылаас учууталлара Капитолина Ивановна Филиппова, Лена Васильевна Иванова, Ираида Дмитриевна Ляшеева, Виктория Витальевна Федотова уо.д.а. саҥа суолу тэлбиттэрэ. Кинилэр хас биирдии уруоктара айымньылаах өй-санаа үлэтин түмүгэ этэ. Бары даҕаны учуобунньук, босуобуйа, саҥалыы үөрэтии ньымаларын автордара буола үүммүттэрэ.
Маннык инникини өтө көрүү түмүгэр, саха норуота суверенитетын бигэргэтэн, өйө-санаата көтөҕүллэн, өрөспүүбүлүкэ бары оскуолаларыгар 1991 сылтан төрүт оскуолалар сайдыыларын Концепцията бигэргэтиллэн, саҥа программаларынан («Кыыс Куо», «Үрүҥ Уолан», «Төрүт култуура» уо.д.а.) уруоктар, өбүгэ оонньуулара, саха фольклора, нуучча, аан дойду култуураларын билиһиннэрии, араас дьарыктар киэҥник тэнийбиттэрэ, учууталлар, үөрэх кыһалара бары саҥалыы үлэлииргэ дьулуспуттара.
Дьэ бу күүрээннээх күннэр, сыллар суолталарын бэлиэтээн, Олоҥхобут күнүгэр түбэһиннэрэн, «Сахалыы мин куттаах буоламмын» диэн улуус оскуолаларыгар куйаарынан сахалыы өбүгэлэрбит оонньууларыгар фольклор көрүҥнэринэн толорууга, хоһоон ааҕыыга улуус оҕолорун, дьиэ кэргэттэрин фестиваллара ыытылынна. Элгээйи оскуолатыгар сарсыардаттан үөрэнээччилэргэ сахалыы үгэстэргэ дьарыктаныылар, араас предметтэргэ регион компоненнардаах уруоктар көхтөөхтүк барбыттара.
Ол курдук алын уонна үрдүкү кылаастарга уруоктары биэрдилэр:
-«Сахалыы инструменнар доҕуһуолларынан дьүһүйүүлэр» — I а кыл., Федотова В.В.;
— “Сахалыы остуол оонньуулара» — 1б кыл., Контогорова М.Ю.; Винокуров С.К.;
— Саха төрүт хамсаныылаах оонньуулара» — 2 кыл., Постникова В.А.;
— “Дьүрүһүй, сахам хомуһа!” – 3 кыл., Миронова Т.С., Чярина А.Е.;
— «Чыыбы-чаабы чабырҕахтар» — 4 кыл., Иванова Л.В., Татаканова Т.Ю.;
— Мелодист А.А.Кондратьевы, Ким Е.И., Ляшеева И.Д. кытта «Ырыа түһүлгэтэ» көхтөөхтүк ааста.
Оттон үрдүкү кылаастарга уруоктар тиэмэлэрин сахалыы компоненнаан ыыттылар: географияҕа Охлопкова У.А.; математикаҕа Степанова А.С., Евсеева Т.Б.; биологияҕа Попова А.П.; физкультураҕа Яковлев А.А., Васильева Я.А.; химияҕа Антонова Р.А.; историяҕа Охлопков Н.Н.; физикаҕа Кривошапкина О.Н.; английскай тылга Егорова Ф.М.; нуучча тылыгар Винокурова В.Н.; саха тылыгар.Павлова Л.Н.,Попова Н.М.; технологияҕа Романова Л.И., Килясова Р.Н.; историяҕа Сафонов В.К. Бу уруоктарга оҕолор олус кэрэхсээн, өрө көтөҕүллэн туран дьарыктаннылар..
«Оһуор» култуура Дьиэтигэр улуус салалтатыттан баһылыгы социальнай үлэҕэ солбуйааччы Г.М.Еремеев, үөрэх салалтатын начаалынньыга А.И.Иванов Ким Евдокия Ивановнаҕа, Кондратьев Ариан Андреевичка, Филиппова Капитолина Ивановнаҕа «Улуус үөрэхтээһинигэр өҥөтүн иһин» диэн бэлиэлэри, автордыы үөрэх кыһатыгар үлэлээбит педагогтарга Грамоталары, Махтал суруктары туттартаан, сыралаах үлэлэрин биһирээн, үгүс үтүө тылларын анаабыттара. Оскуола дириэктэрэ Софья Васильевна Игнатьеваҕа коллектив үлэтин, сайдыытын бэлиэтээн, Махтал уонна Эҕэрдэ суруктарын туттардылар. Үөрэх салалтатын информация уонна методика салаатын үлэһитэ Жиркова Татьяна Трофимовна улууспутугар маҥнайгы сахалыы оскуола өрөспүүбүлүкэ үөрэхтээһинэ сайдыытыгар суолтатын бэлиэтээн, төрөөбүт тылбытын салгыы сайыннарыыга соруктары чопчулаабыта. «Концепция оҕото», оскуола выпускницата, билигин улуус култууратын салайааччыта Мария Кобельянова үөрэммит кыһата киниэхэ олоххо суолун арыйбытын, элбэххэ үөрэппитин эттэ, кинини ситэрэн куйаар ситиминэн араас идэлээх эдэр дьон учууталларыгар махтал маанытын ыыттылар.
Оскуола ветераннарын кытта араас сирдэртэн «Ааспыты анааран, билиҥҥини биһирээн, сарсыҥҥыны саргылаан» диэн төрөөбүт тылбыт туһунан куйаар ситиминэн кэпсэтиини оскуола салайааччыта Софья Васильевна, учууталлара тэрийдилэр. Бу төгүрүк остуолга үөрэх салалтатыттан ИМО салайааччыта Т.Б.Семенова, методист Т.Т.Жиркова, дириэктэрдэр О.К.Сосин, М.Н.Иванова уо.д.а., улуус саха тылын учууталлара санааларын үллэһиннилэр. Оскуола ветераннара үлэ үөһугэр сылдьаллара, истиҥ санаалара, этиилэрэ, махталлара үтүө өйдөбүлү үөскэттэ.
Маны тэҥэ улуус оскуолаларыгар норуот үтүө үгэстэрин көрүү түмүгэ билиннэ.
I.«Олоҥхо аартыктарынан» мультипликация киинэтин күрэҕэр: 1 миэстэ – Кириэстээх орто оскуолатын хамаандата; 2 миэстэ – Элгээйи орто оскуолата; 3 миэстэ – «Елочка» оҕо уһуйаана. Анал ааттар: — «Бастыҥ режиссура» — Анатолий Алексеев, Кириэстээх; — «Бастыҥ ааҕааччы» — Тимур Самойлов, Элгээйи; — «Бастыҥ таҥыы» — Валерия Сафонова, Элгээйи
II.«Оһуохай» күрэҕэр: алын сүһүөх – 1 миэстэ – Анабель Алексеева, Бордоҥ; 2 миэстэ – Куприянов Кэскил, Кутана; 3 миэстэ – Фокинова Аурика, Кутана. Орто сүһуех – 1 миэстэ – Максим Тараяров, Сиэйэ; 2 миэстэ – Тоня Андреева, Бордоҥ; 3 миэстэ – Николаев Айтал, Кутана. Үрдүкү сүһүөх – 1 миэстэ – Самира Иванова, Кутана; 2 миэстэ – Дьуур Егоров, Сиэйэ; 3 миэстэ – Влада Меркурьева, Сиэйэ;
III. «Ааҕыы аргыстаах дьиэ кэргэн» хоһоон ааҕыы күрэҕэр: 1 миэстэ – Лазаревтар дьиэ кэргэттэрэ, Күндэйэ; 2 миэстэ – Андреевтар, Элгээйи; 3 миэстэ – Петровтар, Бордоҥ.
«Сахалыы куттаах кэскиллээх ааҕааччылар» номинациялара: — Яковлевтар, Элгээйи; Филипповтар, Элгээйи; — Саввиновтар, Күндэйэ; — Ивановтар, Кутана; — Федоровтар, Күүкэй; — Фокиновтар, Кэмпэндээйи; — Никифоровтар, Сунтаар.
IV. «Тойук» күрэҕэ: кыра сүһүөх — 1 миэстэ – Николаева Сандаара, Сиэйэ; орто сүһүөх: 1 миэстэ – Иванов Ярик, Сиэйэ; 2 – Макарова Дайаана, Элгээйи; 3 – Гоголев Уйгулаан, Кутана; үрдүкү сүһүөх: 1 миэстэ – Иванова Самира, Кутана; 2 – Андреев Сулустаан, Кутана; 3 – Яковлев Сергей, Бордоҥ.
V. «Хабылык» күрэҕэр: кыра сүһүөх (уолаттар): 1 миэстэ – Михайлов Ефим, Бордоҥ; 2 – Петров Ариан, Бордоҥ; 3 – Соломонов Тимур, Элгээйи.
Кыра сүһүөх (кыргыттар): 1 3 миэстэ – Татаканова Алтынай, Элгээйи.
Орто сүһүөх (уолаттар): 1 миэстэ – Данилов Дьулустаан, Бордоҥ; 2 – Константинов Аркадий, Элгээйи; 3 миэстэ – Ощепков Роман, Күндэйэ.
Орто сүһүөх (кыргыттар): 1 миэстэ – Анисимова Нелли, Бордоҥ; 2 – Макарова Агнесса, Элгээйи; 3 – Матросова Галина, Бордоҥ. Үрдүкү сүһүөх (уолаттар): 1 миэстэ – Иванов Вадим, 2 – Удин Роберт, Бордоҥ, 3 — Гуринов Мирослав, Бордоҥ.
Үрдүкү суһуех (кыргыттар): 1 миэстэ – Максимова Алена, Бордоҥ; 2 – Яковлева Лия, Элгээйи; 3 – Васильева Амалия, Күндэйэ.
Уопсай хамаанданан 1 миэстэ – Бордоҥ, 2 миэстэ – Элгээйи.
VI. «Аман өс» күрэҕин түмүгэ:
1 миэстэ – Иванова Лена Васильевна, Элгээйи
2 миэстэ – Павлова Людмила Николаевна, Элгээйи
3 миэстэ – Яковлева Анна Егоровна, Илимниир.
Билиҥҥи кэмҥэ төрүт тылбыт баайын баһылааһын, норуоппут сиэрдээх быһыытын-майгытын тутуһуу атын тыллары баһылыырга, оҕо-ыччат аан дойду таһымыгар чиҥник тахсарыгар, дойдубут сайдарыгар суолтата өссө үрдээбитин бары наукалары төрөөбүт тылынан үөрэппит, иҥэриммит чулуу дьоммут холобурдара бигэргэтэр. Итини өйдөөн туран, хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ, үөрэх тэрилтэлэригэр, үлэ коллективтарыгар тылбытыгар харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы ирдэнэр. Төрүт тыллаах, кэрэ кэскиллээх, сир үрдүттэн симэлийбэт киппэ туруктаах сахабыт норуотун туругурдарга күүспүтүн түмүөххэ, күннэтэ кыһаллыахха! Саҥа кэлэр сылбыт саргылаах буоллун!
Т.Жиркова, үөрэх салалтатын методикаҕа улэьитэ
